Toespraak dodenherdenking 2024
Hieronder leest u de toespraak van burgemeester Boersma tijdens de jaarlijkse dodenherdenking op 4 mei 2024.
Beste Alblasserdammers,
We zijn hier met elkaar om te herdenken. Zoals we dat elk jaar doen. We denken aan de mensen die hun leven hebben gegeven voor onze vrijheid. We herdenken burgers en militairen van het Koninkrijk der Nederlanden die omkwamen tijdens de Tweede Wereldoorlog en in oorlogssituaties en vredesoperaties daarna. Op het monument naast ons staan de namen van de Alblasserdammers die tijdens de Tweede Wereldoorlog door oorlogsgeweld zijn omgekomen. 62 namen van dorpsgenoten. Zij waren vaders, opa's, geliefden. We houden de herinneringen aan hen in leven, door hun verhalen te blijven vertellen en door hun namen te noemen; Quinty, Isabel, Lotte, Luca, Jodie en Lotte zullen dit straks doen.
Nationale thema: de opmaat naar 80 jaar
Dit jaar is het thema van het Nationaal Comité 4 en 5 mei: 'Vrijheid vertelt: opmaat naar 80 jaar vrijheid'. In 2024 en 2025 herdenken we dat de Tweede Wereldoorlog 80 jaar geleden eindigde. De oorlog lijkt steeds verder weg, maar de littekens zijn nog steeds voelbaar. Ik denk aan families die geliefden verloren. Of aan mensen die mochten terugkeren, maar voor altijd getekend zijn. Zij dragen het verleden nog dagelijks met zich mee.
In 1945 kregen we onze vrijheid terug. Het is belangrijk om deze vrijheid te koesteren. We doen dit, door het van generatie op generatie door te geven. Door er met elkaar aan te werken. Thuis als gezin. Door de familieverhalen te blijven vertellen. Hoe verdrietig soms ook. Het is belangrijk dat we de offers die zijn gedaan niet vergeten.
Het doorgeven van verhalen kan ook op school. Via lessen over burgerschap en democratie of over de Tweede Wereldoorlog. In ons dorp wordt elk jaar dit monument geadopteerd door een basisschoolklas uit het dorp. Dit jaar gebeurde dit door leerlingen van IKC De Twijn. De leerlingen volgden de afgelopen periode een speciaal lesprogramma en gingen met opdrachten aan de slag. Zij maakten gedichten, waarvan het winnende gedicht vanavond door Lieke van der Waal wordt voorgedragen. Als slotstuk liepen we vorige week met elkaar langs de plekken die op 11 mei 1940 zijn gebombardeerd. Plekken in het dorp die zij goed kennen. Maar die nu opeens met andere ogen worden bekeken. Door actief met het verleden bezig te zijn, wordt het tastbaar. Zo wordt ook duidelijk dat vrede niet vanzelfsprekend is.
Hawker Typhoon
Het gedeelde verleden is wat ons ook als dorpsgenoten verbindt. Zoals het verhaal over het onlangs geborgen Hawker Typhoon vliegtuig. Op 28 september 1944 werd het jachtvliegtuig van de Britse Royal Airforce neergehaald door vijandelijk vuur. Het vliegtuig van de Belgische piloot Jean Noël Vandaele werd geraakt door vijandelijk vuur en crashte in de polder Kortland. Hij kwam hierbij om het leven. Zijn lichaam is destijds geborgen en ligt begraven op de Erebegraafplaats van de Oude Torenhof in Alblasserdam. Hij is daarmee een deel geworden van onze Alblasserdamse geschiedenis.
Afgelopen voorjaar is zijn vliegtuig geborgen. Ik sprak tijdens de bezoekersmiddag dorpsgenoten die deze gebeurtenissen als jong kind hebben meegemaakt. Eén meneer vertelde hoe hij het vliegtuig van afstand zag neerstorten. Een andere meneer herinnerde zich hoe de wagen met daarop het lichaam van de piloot door de Kerkstraat werd gereden, richting de begraafplaats. Het is bijna 80 jaar geleden, maar zij herinneren het zich als de dag van gisteren.
De bezoekersmiddag na de berging heeft op veel mensen veel indruk gemaakt. Ook op mij. Het zien van de wrakstukken: een romp, het motorblok, delen van de vleugels. Maar vooral ook de meer persoonlijke stukken: de stoel van de piloot, het zuurstofmasker dat hij droeg, zijn vlieghelm. Daarmee kwam het verhaal van Jean Noël Vandaele wel heel dichtbij. Je probeert het je voor te stellen.
Oorlog wereldwijd
Jean Noel Vandaele is één van de velen die hebben gestreden voor onze vrijheid. Dankzij hen mogen wij, in Nederland, leven in vrede. Maar laten we niet vergeten dat de oorlog nog altijd dichtbij is. Niet alleen in de verhalen van onze ouders en grootouders, maar ook in de conflicten elders ter wereld. We kennen allemaal de beelden. Oorlog is voor miljoenen mensen geen ver verleden, maar de realiteit.
Ik denk aan de vluchtelingen die alles achterlaten om ergens anders veiligheid te vinden. Vaak blijven familieleden achter om te vechten. Ze delen de angst en onzekerheid of zij elkaar nog zullen terugzien. Ik denk ook aan de militairen die worden uitgezonden naar conflictgebieden, ver weg van huis. Ze dragen de last van de strijd en het verlangen naar vrede met zich mee. Ik denk aan kinderen in oorlogsgebieden voor wie bombardementen dagelijkse realiteit zijn. Zij weten niet of er voor hen een nieuwe morgen is.
Vrijheid geef je door
Herdenken is meer dan alleen gedenken. Het is ook een moment van nadenken. Wat kunnen we van het verleden leren? En wat is die vrijheid waard? We hebben geleerd dat een samenleving alleen goed kan functioneren in vrede, met respect voor mensenrechten en zonder onderdrukking. Daarom vieren we niet alleen 80 jaar vrijheid, maar ook het feit dat we in een democratie leven. Een land waar iedereen het recht heeft om mee te denken en mee te beslissen. Dat vraag om verantwoordelijkheid van ons allemaal.
Ook in ons land lijkt het soms alsof we steeds vaker tegenover elkaar staan. Vandaag staan we naast elkaar. We zijn verbonden door ons verleden. Maar we zijn ook verbonden in onze koestering van de vrijheid. Het is aan ons om vrijheid door te geven aan volgende generaties. Vrijheid is iets waar we elke dag aan moeten werken, door ruimte te geven aan anderen en onze democratie te bewaken. Zo blijft Nederland een vrij en tolerant land. We vieren vrijheid daarom niet alleen, maar samen. Ik noemde de gedichten die door kinderen van de Twijn zijn gemaakt. Vrijheid en vrede was daarin het thema. Een aantal mooie zinnen over wat vrijheid is, wil hier graag noemen:
Vrijheid is niet te koop voor een voordelige prijs, het kost veel werk en soms mensenlevens.
Vrijheid is vrij zijn om op jouw manier te leven, en dan ook aan anderen door te geven. Oorlog is een harde steen op je hart, een zwarte plek, nooit meer mooi. Bij vrede hoort vrijheid, klamp je vast aan vertrouwen.
Kranslegging
Vandaag herdenken we. Een aantal van de namen op het monument zijn van familie De Jong. Waaronder de grootvader en oom van Gerrit de Jong. Zij kwamen om bij een van de bombardementen op 11 mei. Met Gerrit de Jong leg ik, met veel eerbied samen een krans. Zijn broers Martin en André en zijn zus Marja, sluiten daarbij aan. Hun vader was 9 jaar toen op 11 mei de Duitse bommenwerpers hun brandbommen boven Alblasserdam afwierpen. 10 jaar gelden zette hij voor zijn kinderen op papier wat hij heeft meegemaakt. Een indrukwekkend verhaald. Zijn vader overleed aan de gevolgen van het bombardement, zijn broer kwam om door een kogel die van de overkant van de Noord werd afgeschoten. Een jong gezin verloor hun vader en een broertje.
Ter nagedachtenis aan hun grootvader en oom, en aan alle anderen die hun leven hebben verloren door oorlogsgeweld en hun leven gaven voor onze vrijheid. Hun verhalen mogen wij nooit vergeten. Omdat de oorlog toen levens verscheurde en omdat oorlogen ook nu nog levens verscheuren.