RIVM: Zwemmen in het Lammetjeswiel is veilig

Eerder deelde gemeente Alblasserdam berichten over onderzoek naar PFAS in zwemwater. RIVM heeft het zwemwater van onder andere het Lammetjeswiel in Alblasserdam onderzocht. De provincie geeft, op advies van het RIVM, aan dat zwemmen in het Lammetjeswiel veilig is.

Onlangs heeft BNNVARA het televisieprogramma Zembla uitgezonden. In deze uitzending zijn uitspraken gedaan over het gehalte PFAS in onder andere het Lammetjeswiel. Daarbij is ook gesuggereerd dat het zwemmen in het Lammetjeswiel ongezond zou zijn. Deze uitzending heeft onrust veroorzaakt in het dorp. Naar aanleiding van deze onrust zijn door de fracties van CDA en PVDA vragen gesteld. Deze vragen zijn op 4 juli 2023 door middel van een raadsinformatiebrief beantwoord. Naar aanleiding van deze uitzending heeft het RIVM aangekondigd dat zij op basis van de beschikbare onderzoeksgegevens een duiding zou geven van mogelijke effecten op de gezondheid. Vandaag, 14 juli 2023, hebben wij van het RIVM een rapportage ontvangen waarin deze duiding van PFAS in het zwemwater rondom Chemours, Dordrecht wordt gegeven. Deze rapportage is bijgevoegd als bijlage.

Belangrijkste conclusie voor de gemeente Alblasserdam is dat zwemmen in het Lammetjeswiel leidt tot blootstelling aan PFAS. Op basis van de aangeleverde informatie en de gekozen aanpak van het RIVM verwacht het RIVM op dit moment dat de blootstelling zodanig laag is dat er geen gezondheidsnadelige effecten van PFAS te verwachten zijn als gevolg van het zwemmen in het Lammetjeswiel. Dit geldt overigens voor de meeste zwemwateren in de regio.

Onderzoeksmethode

Voor het beoordelen van de risico’s na blootstelling door zwemmen zijn geen actuele normen of risicogrenzen beschikbaar. Actuele risicogrenzen voor PFAS in oppervlaktewater zijn wel beschikbaar. De risicogrenzen voor oppervlaktewater zijn gebaseerd op visconsumptie en beschrijven de concentratie in oppervlaktewater waarbij mensen levenslang veilig vis uit dat water kunnen eten. De blootstelling via zwemmen is anders dan bij het eten van vis. Om deze reden zijn de risicogrenzen voor oppervlaktewater niet bruikbaar om de blootstelling aan PFAS door zwemmen te kunnen duiden.

Het afleiden van risicogrenzen voor zwemwater neemt veel tijd in beslag. Om toch een uitspraak te kunnen doen of zwemmen in het Lammetjeswiel gezondheidsnadelige effecten oplevert, heeft het RIVM een kwalitatieve risicoschatting uitgevoerd. Zij hebben een dergelijk onderzoek eerder uitgevoerd voor zwemlocaties in de Westerschelde.
Het kwalitatief onderzoek houdt in dat de PFAS-concentratie van zwemwater in de omgeving van Chemours in Dordrecht is vergeleken met de PFAS-concentratie in recreatieplas Berkendonk in Helmond. Voor recreatieplas Berkendonk was de conclusie namelijk dat de PFAS-concentratie in het zwemwater zodanig laag is dat geen gezondheidsnadelige effecten van PFAS te verwachten zijn als gevolg van zwemmen in de recreatieplas. In dit onderzoek wordt de PFAS-concentratie uitgedrukt als som PFOA-equivalenten, PEQ.

Overige blootstelling

Hierbij is het belangrijk om te melden dat mensen ook via andere bronnen aan PFAS worden blootgesteld, zoals voedsel, drinkwater en lucht. Al deze bronnen dragen bij aan de totale blootstelling aan PFAS.

• Drinkwater: Oasen heeft al eerder aangegeven dat het gehalte aan PFAS in het drinkwater ruim onder de gestelde normen ligt. Oasen werkt aan een langjarig programma om alle zuiveringen uit te voeren met een nieuwe zuiveringstechniek, One Step Reverse Osmosis (OSRO). Alle stoffen die niet thuishoren in het drinkwater, waaronder PFAS, worden met deze techniek volledig verwijderd.
• Voedsel: In januari 2023 zijn de resultaten van het onderzoek naar PFAS-gehalten in groenten en fruit uit moestuinen bekend gemaakt. Hierbij is het advies gegeven om het eten van groenten en fruit uit eigen (moes)tuin af te wisselen met groenten en fruit uit de winkel. Dit advies blijft staan.

Hoe nu verder

Achter de schermen gebeurt er veel in Alblasserdam. Zo nemen ambtenaren van de gemeente Alblasserdam al sinds 2017 deel aan een regionale kerngroep die tweewekelijks bij elkaar komt om de actuele stand van zaken van PFAS problematiek te bespreken. Deze kerngroep bestaat naast de ambtenaren uit Alblasserdam, uit ambtenaren van de gemeenten Dordrecht, Papendrecht, Sliedrecht en Molenlanden, ambtenaren van de provincie Zuid-Holland, ambtenaren van de GGD en ambtenaren van de Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid. Deze kerngroep is onder andere verantwoordelijk voor het opstellen van het regionale beleid omtrent PFAS in grond, het uitvoeren van de verschillende moestuinonderzoeken enzovoorts. Afgelopen jaar heeft zij een subsidie van 4,1 miljoen euro ontvangen om nog meer onderzoeken te kunnen doen.

Verder is op initiatief van gemeente Alblasserdam een bestuurlijk overleg georganiseerd. Dit overleg vindt ongeveer 4x per jaar plaats. Tijdens dit overleg worden bestuurders van Zuid-Holland Zuid gemeenten, provincie Zuid-Holland, GGD, Waterschappen, Drinkwaterbedrijven en Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid bijgepraat over de zaken die spelen.

Op de website van de gemeente Dordrecht is een aparte pagina ingericht waarop alle informatie te vinden is.

Nieuwsbericht Provincie Zuid-Holland Nieuwsbericht over het zwemwater n.a.v. risicoschatting RIVM Negatief zwemadvies voor recreatieplas Merwelanden De waterschappen Hollandse Delta en Rivierenland hebben op meerdere locaties PFAS in het oppervlaktewater aangetroffen. Een aantal van deze locaties betreft zwem- en recreatiewater. De provincie Zuid-Holland heeft aan het RIVM gevraagd of er veilig gezwommen kan worden in de betreffende zwem- en recreatielocaties. Op basis van de meest recente data van de waterschappen concludeert het RIVM dat het in 12 van de 13 beoordeelde locaties, waaronder ook het Lammetjeswiel, veilig is om te zwemmen. Voor recreatieplas Merwelanden geldt dat er aanvullend onderzoek nodig is. De provincie heeft daarop besloten een negatief zwemadvies af te geven voor zwemmen in recreatieplas Merwelanden. Gedeputeerde Frederik Zevenbergen: “De waarden lijken niet direct verontrustend, maar als het gaat om de volksgezondheid zijn we liever iets te streng. Er is geen duidelijke norm voor PFAS in zwemwater, daarom hebben we het RIVM om advies gevraagd. Omdat aanvullend onderzoek nodig is, hebben we besloten om een negatief zwemadvies af te geven. Het onderzoek moet uitwijzen of zwemmen in Merwelanden voldoende veilig is. We geven dus uit voorzorg een negatief zwemadvies.” Onderzoeksaanpak RIVM Rekening houdend met de urgentie, de aankomende start van de zomervakantie en de hierdoor beperkte doorlooptijd, heeft het RIVM een kwalitatieve risicoschatting uitgevoerd. De aangetroffen PFAS-concentratie in het oppervlaktewater van recreatieplas Merwelanden is vergeleken met de PFAS-concentratie in recreatieplas Berkendonk in Helmond. Voor Berkendonk heeft het RIVM eerder, getoetst aan de nieuwe strengere nomering, geconcludeerd dat er veilig gezwommen kan worden. Dit is gebaseerd op basis van zwemscenario’s: hoe vaak, hoe lang en gemiddelde waterinname, zowel voor volwassenen als kinderen. Op 12 van de 13 onderzochte locaties is de concentratie PFAS lager of gelijk aan Berkendonk en zijn er volgens het RIVM geen risico's voor zwemmers. Uit de risicoschatting van het RIVM blijkt de PFAS-concentratie in Merwelanden hoger te liggen dan in Berkendonk. Er is daarom aanvullend onderzoek nodig. Het RIVM heeft hier naar verwachting vier weken voor nodig. Bekijk de notitie van het RIVM: www.rivm.nl/pfas/actueel. Hoe kunt u blootstelling aan PFAS verminderen? Het RIVM stelt dat er drie mogelijke blootstellingsroutes zijn bij zwemmen: via de huid, inademen van lucht en inslikken van water. Het inslikken van water brengt met afstand het grootste risico met zich mee. De risico’s via de andere blootstellingsroutes zijn in theorie niet nul, maar zijn wel beoordeeld als verwaarloosbaar klein. Het risico op blootstelling kan dus sterk worden beperkt door gedrag waarbij inslikken van water zoveel mogelijk wordt voorkomen. Informatie over zwemwaterlocaties Het is aan te raden om alleen te zwemmen op officieel aangewezen zwemwaterlocaties. Op de website www.zwemwater.nl vindt u actuele informatie over deze zwemwaterlocaties (natuurwater), de waterkwaliteit en omstandigheden waarop u moet letten.